و همین نكته در مسأله بلوغ عقلانى انسان پس از گذشت چهل سال از عمر او در دنیا به چشم مىخورد؛ و در اشاره به این موضوع در قرآن كریم مىفرماید:
(حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعینَ سَنَة قالَ رَبِّ أَوْزِعْنى أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتى أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَ عَلى والِدَىَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لى فى ذُرِّیَّتى إِنِّى تُبْتُ إِلَیْكَ وَ إِنِّى مِنَ الْمُسْلِمین). [1]
و هنگامى كه انسان به مرحله رشد و شكوفائى تامّ رسید و چهل سال بر او بگذشت مىگوید: پروردگارا، طریق شكر و سپاس نعمتهاى
__________________________________________________
[1]- سوره الأحقاف (46) ذیل آیه 15
اربعین، ص: 30
خودت را بر من و پدر و مادرم به من الهام فرما! و طریق انجام عمل صالح كه مورد رضا و تحسین تو باشد را به من بیاموز! و در میان ذرّیّه من صلاح و سداد را استوار فرما! بدرستیكه من به تو روى آوردم و تسلیم خواست و اراده تو گشتم.»
در این آیه شریفه بلوغ انسان را به مرتبه رشد عقلى و قِوام نفس در تدبیر و رعایت مصالح و مفاسد در سنّ چهل سالگى مىشمرد. و پس از این انسان از تجربیّات و اندوخته گذشته براى استكمال روح و طىّ طریق سعادت و صلاح بهره مىگیرد، نه آنكه به سعه و ظرفیّت عقلانى او اضافه گردد.
و لهذا در خصال» صدوق از امام صادق علیه السّلام روایت مىكند كه فرمودند:
إنّ العَبدَ لَفى فُسْحَة مِن أمرِه ما بَینَهُ و بینَ أربعینَ سَنة؛ فإذا بَلَغ أربعینَ سَنة أوحَى اللهُ عزَّوجلَّ إلَى مَلَئكَتِه: إنّى قد عَمَّرتُ عَبدى عُمرًا فَغَلِّظا و شَدِّدا و تَحَفَّظا و اكتُبا عَلیهِ قَلیلَ عَمَلِه و كَثیرَهُ و صَغیرَهُ و كَبیرَه! [1]
بنده تا سنّ چهل سالگى مورد عفو و مغفرت پروردگار است؛ و زمانى كه به این سنّ رسید خداى متعال به دو ملك رقیب و عتید كه موكّل بر اعمال و كردار او هستند وحى مىفرستد: من به تحقیق به بندهام عمر كافى جهت كسب معرفت و بلوغ عقلى عنایت كردم، از این پس دیگر او در كردار و اعمالش رها و آزاد نیست، بر او سخت
__________________________________________________
[1]- خصال (أبواب الأربعین و مافوقه) حدیث 24، ص 545
اربعین، ص: 31
گیرید و هر آنچه از او سر مىزند كم یا بسیار دقیقاً ثبت و ضبط نمائید!»
و نظیر این روایت نیز در خصال» از امام صادق علیهالسّلام آمده است:
إذا بَلَغ العبدُ ثَلاثًا و ثَلَثینَ سَنة فَقد بَلَغ أشُدَّهُ؛ و إذا بَلَغَ أربعینَ سَنة فَقد بَلَغَ مُنتهاهُ. [1]
زمانیكه عبد به سى و سه سالگى مىرسد به مرتبه قوام جسمى و روحى نائل مىگردد؛ و زمانیكه به سنّ چهل سالگى مىرسد عقل او به نهایت درجه قدرت و سعه و ادراك مىرسد.»
و بدین جهت چنانچه فردى تا سنّ چهل سالگى استعداد صلاح و هدایت را در خود بوجود نیاورد، وصول به مرحله سعادت و فوز براى او مشكل خواهد شد؛ چنانچه این حدیث در كتب شیعه و در احیاءالعلوم» وارد است:
إذا بَلَغ الرَّجُلُ أربعینَ سَنة و لَم یَتُبْ مَسحَ الشَّیطانُ وَجهَهُ بِیَدهِ و قالَ: بِأبى وَجهُ مَن لا یُفْلِح! [2]
چنانچه شخصى به سنّ چهل برسد و بسوى خدا بازگشت ننماید، شیطان پیشانى او را مسح نماید و گوید: پدرم فداى تو باد كه دیگر رستگار نخواهى شد!»
__________________________________________________
[1]- خصال (أبواب الأربعین و مافوقه) حدیث 23، ص 545
[2]- سفینة البحار (با مختصر اختلاف) ج 2، ص 332؛ إحیاء العلوم، ج 3، ص 28
درباره این سایت